Wszystkie siostry mojego pradziadka Marcina Chudzika.

Jestem prawnukiem Marcina Chudzika, urodzonego w ziemi sieradzkiej 27 października 1896 roku we wsi Gęsówka, gmina Wróblew z matki Franciszki Chudzik (1872-1955). Marcin urodził się jako dziecko nieślubne. Jego mama a moja prapraprababka Franciszka była wówczas robotnicą w Łodzi. Dzieciństwo Marcin spędzał w Gęsówce, mieszkając w dziadkowej chałupie. Dziadek Marcina Tomasz Chudzik (1839-1917) najmował się do pracy w folwarkach rozsianych po okolicy. Zanim trafił do Gęsówki należącej do folwarku w Tworkowiźnie, mieszkał we wsi Piotrowice 10 km na północny zachód od Sieradza w gminie Warta. 

Oryginalny akt urodzenia mojego prapradziadka Marcina Chudzika. Gęsówka 1896 r. Żródło: Archiwum Państwowe w Łodzi. 

Matka Marcina nigdy już nie wróciła na biedną sieradzką wieś. Urządziła sobie życie w przemysłowej Łodzi. Tu poznała robotnika Józefa Kucharczyka (1881-1939). Nie był rodzonym łodzianinem. Pochodził z Marcelina pow. Noworadomski i podobnie jak tysiące wówczas młodych ludzi szukał lepszej przyszłości w dużym mieście. Matka mojego pradziadka wzięła ślub z Józefem Kucharczykiem w kościele pw Świętego Krzyża w Łodzi w dniu 8 listopada 1903 roku. Kucharczykowie zamieszkali w Łodzi przy ul. Żelaznej, potem Rokicińskiej, Skierniewickiej...

Co działo się z Marcinem?

Świat siedmioletniego wówczas Marcina Chudzika składał się ze skromnej izby dziadkowej chałupy, zabłoconego obejścia i ciężkiej pracy w polu. Był jednak ktoś kto mógł choć trochę zastąpić mu ojca. To Klemens, młodszy o 8 lat brat Franciszki. Wuj Klemens! jak wołał Marcin. 

Rodzina Franciszki Kucharczyk z domu Chudzik /1872-1955/. Lata 70te XX w. Od lewej Stanisława Pawłowska,Helena Jaworska,Barbara Orłowska. Za Nią stoi Jerzy Pawłowski syn Stanisławy Pawłowskiej. Zdjęcie pochodzi z rodzinnego albumu potomków Franciszki Kucharczyk.

 

 

 

Klemens Chudzik (1880-1941) zakochał się w Jadwidze Grzegorek (1882-1951) Jadwiga pochodziła z Mielcuch w pow. ostrzeszowskim, gminie Czajków. Poznali się w wesołych okolicznościach na pewnym weselu we wsi Wojków. Ślub odbył się w Mielcuchach w domu rodzinnym Jadwigi 23 stycznia 1905 roku. Wkrótce Młodzi przenieśli się do Mielcuch. Tutaj z pewnością zamieszkali u rodziców Jadwigi. Tego jednak nie udało mi się ustalić z całą pewnością. 

Klemens nie zostawił rodziców samych w Gęsówce. Ściągnął ich do Mielcuch. Mojego pradziadka Marcina również. 

Karta meldunkowa rodziny Kucharczyków Łódź. Źródło: Archiwum Państwowe w Łodzi.

Co w tym czasie działo się w domu Kucharczyków? Moja praprababka Franciszka Kucharczyk rodziła córki. Oto siostry mojego pradziadka Marcina Chudzika:

Marianna urodziła się 17 września 1903 roku. (2 miesiące przed ślubem rodziców). W 1931 roku wyszła za Mieczysława Rygielskiego. Ślub odbył się w kościele pw Św. Anny w Łodzi. Mieczysław Rygielski był 22 letnim robotnikiem, synem Andrzeja urodzonym w Łodzi. Oboje znali się dobrze. Mieszkali na tej samej ul. Skierniewickiej. Mietek w kamienicy pod numerem 15, Marianna pod 20. W małżeństwie tym coś nie zagrało. Jeśli wierzyć dokumentom to był rozwód. Każde poszło w swoją stronę. W 1962 roku Marianna ponownie wyszła za mąż. Jej drugi mąż Czesław Karski był łodzianinem starszym o 4 lata. Na pytanie czy Marianna miała dzieci nie potrafię odpowiedzieć. Tak, Marianna była młodszą siostrą mojego pradziadka Marcina Chudzika. Czy się znali? Czy spotykali? Nie sądzę. 

Weronika urodziła się 26 lipca 1908 roku. W dniu 9 listopada 1929 roku wyszła za Józefa Debczyka, robotnika łódzkiego, urodzonego w Łodzi w 1907, który był mieszkańcem kamienicy przy ul. Przędzalniczej 98. Weronika mieszkała niedaleko domu rodzinnego, również przy ul. Skierniewickiej lecz pod numerem 12. Ślub odbył się w kościele pw. Św. Anny w Łodzi. Na pytanie czy Weronika miała dzieci nie potrafię odpowiedzieć. Tak, Weronika była młodszą siostrą mojego pradziadka Marcina Chudzika. Czy się znali? Czy spotykali? Nie sądzę.

Józefa urodziła się 29 stycznia 1911 roku. W dniu 27 października 1934 roku wyszła za ślusarza Aleksandra Jagielskiego urodzonego w Łodzi w 1908 roku. Aleksandrer zajmował mieszkanie przy ul. Wulczańskiej 148, Józefa zaś mieszkała ...razem ze swoim przyszłym mężem co, musze przyznać, trochę jest zastanawiające. Ślub Józefy i Aleksandra odbył się w kościele pw. Św. Stanisława Kostki. Związek małżeński między tą parą został rozwiązany przez rozwód decyzją Sądu Wojewódzkiego w Łodzi w 1951 roku. W grudniu 1959 roku Józefa ponownie wyszła za mąż. Tym razem związała się z Kazimierzem Popławskim. Na pytanie czy Józefa miała dzieci nie potrafię odpowiedzieć. Tak, Józefa była młodszą siostrą mojego pradziadka Marcina Chudzika. Czy się znali? Czy spotykali? Nie sądzę. Józefa zmarła w Łodzi w dniu 28 sierpnia 1989 r. i tu jest pochowana.

Kazimiera była najmłodszą siostrą mojego pradziadka Marcina Chudzika. Urodziła się 26 lutego 1913 roku. Właściwie to nic o niej nie wiem poza tym, że wyszła za niejakiego Orłowskiego. W 2013 roku miałem ogromną przyjemność rozmawiać telefonicznie z wnuczką Kazimiery Orłowskiej - Barbarą (patrz zdjęcie u góry strony). To była bardzo ciekawa i pełna emocji rozmowa. Pani Barbara była już w podeszłym wieku, wymagała opieki. Fascynujące dla mnie było to, że była to rozmowa z osobą, która pamiętała moją praprababkę Franciszkę Kucharczyk. To ode mnie dowiedziała się, że jej babka Franciszka Kucharczyk miała nieślubnego syna Marcina. To dało mi do myślenia. Uzmysłowiłem sobie, że Marcin nie brał żadnego udziału w życiu swojej matki. Mieszkając w Gęsówce, potem w Mielcuchach, Krzycku, Gołanicach i wreszcie w Piotrowicach w gm. Święciechowa nie utrzymywał z matką żadnych kontaktów. Tym bardziej z siostrami. Jakie to smutne.   

Reces wsi Dłużyna

Ciekawa rzecz ... i zastanawiająca: mój pradziadek Czesław Bednarczyk depcze mi po piętach. Wyjaśniam:

Jak wiecie w kwietniu kolejny już raz odwiedziłem Archiwum Państwowe w Lesznie. Pojechałem tam aby zapoznać się z dokumentem, który nadawał chłopom z Dłużyny ziemię na własność i uwalniał ich z obowiązku odrabiania pańszczyzny. Ten dokument to tzw "reces". Reces dla wsi Dłużyna powstał w 1825 roku. Kilka słów o uwłaszczeniu chłopów w poznańskiem. Proces ten na samym początku dotyczył jedynie bogatych włościan. Trzeba pamiętać, że uwłaszczenie chłopów to nie był proces darmowy. Aby być uwłaszczonym należało zazwyczaj zapłacić dotychczasowemu właścicielowi gruntów (hrabiemu, dziedzicowi) tzw. odszkodowanie za utracone grunty.   W tej szczęśliwej grupie majętnych chłopów znajdował się mój praprapraprapradziadek (5xpradziadek) Bartłomiej Jędrzychowski a później jego syn a mój 4xpradziadek Stanisław Jędrzychowski. Do bogatych chłopów zaliczał się również  brat Bartłomieja Wojciech Jędrzychowski, który w Dłużynie był młynarzem. 

 

Pierwszy akapit recesu wsi Dłużyna 1825 r. Źródło: Archiwum Państwowe w Lesznie.

Gdy przewracałem kartki dwustuletniego dokumentu siedząc w czytelni Archiwum Państwowego w Lesznie, uświadomiłem sobie, że ten sam niezwykły dokument  musiał mieć w rękach...Czesław Bednarczyk. Oto dlaczego depcze mi po piętach w moich poszukiwaniach! Dlaczego tak sądzę? Oto rozwiązanie zagadki:

W 1962 roku zwrócił się do Czesława Bednarczyka Marian Niedźwiedziński -  kierownik szkoły podstawowej w Krzycku Wielkim z prośbą o podzielenie się swoimi wspomnieniami z okresu sprzed I wojny światowej oraz z lat II Rzeczpospolitej, kiedy to Czesław Bednarczyk zasiadał w Zarządzie Spółdzielni "ROLNIK" w Śmiglu.

22 stycznia 1962 roku Czesław Bednarczyk z zapałem wziął się do pisania listu do Mariana Niedźwiedzińskiego.   Dziadek, który ukończył 4 klasy pruskiej szkoły powszechnej, przez całe swoje życie parał się kowalstwem, ślusarstwem i pracą na roli wykazał się rozległą wiedzą historyczną na temat przeszłości wsi Dłużyna i całego powiatu kościańskiego. List do Mariana Niedźwiedzińskiego zawiera szczegółowe dane liczbowe dotyczące populacji zamieszkującej powiat kościański w okresie zaborów, dokładne informacje dotyczące ilości i jakości zbiorów zbóż w okresie II Rzeczypospolitej  oraz ich cen a nawet skomplikowane stosunki panujące między polskimi i niemieckimi przedsiębiorcami.

Ale to co najważniejsze to to, że w liście tym Czesław Bednarczyk powołuje się na fragmenty z recesu wsi Dłużyna! Musiał go mieć w ręku, ponieważ skąd by wiedział, że dokument pochodzi z 1825 roku i został spisany  cyt: w "interesie regulacyjno-separacyjnym" Dokładnie te dwa słowa widnieją w tytule recesu i w liście Bednarczyka do Niedźwiedzińskiego. Lecz to nie wszystko: w liście Czesław Bednarczyk podaje dokładną liczbę uwłaszczonych chłopów oraz zauważa z przekąsem, że wszyscy oni byli analfabetami bo przy nazwiskach stawiali krzyżyki.

 

Krzyżyki przy nazwiskach chłopów w recesie wsi Dłużyna, o których wspomina Cz. Bednarczyk w liście do Mariana Niedźwiedzińskiego

Nigdy nie dowiem się w jakich okolicznościach i kiedy Czesław Bednarczyk  zapoznał się z recesem dla wsi Dłużyna. Być może bywał gościem Archiwum w Lesznie. To możliwe bo instytucja ta powstała w 1950 roku. Możliwe też, że  reces zanim trafił do archiwum był przechowywany u sołtysa wsi. W pewnych okresach przed wojną i zaraz po niej sołtysem był Bednarczyk. 

Wracajmy do recesu. Zacytuję jego wybrane fragmenty ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Jędrzychowskich. Uwaga, pisownia oryginalna.

RECES

w interesie regulacyjno separacyinym

DŁUŻYNA

Z poruczenia Królewskiej Kommnisyji Jeneralney w Poznaniu. Kommysija Specyalna włąściwego powiatu rozpoczęła w roku 1823 urządzenie stosunków dominialnych i włościańskich w Dobrach Dłużynie, z którem zarazem szczególne rozseparowanie gruntów , tudzież zupełny rozdział wspólności połączone zostało. 

Cały interes ten załatwionym został drogą dobrowolney zgody względem czego bliższe postanowienia w recesie niniejszym przyjęte być mają. Przedewszystkiem nadmienia się wszakże co następuie:

Wieś Dłużyn składa się:

a) z folwarku pańskiego

b) z plebani grunta posiadający

c) z kościoła wraz z cmentarzem

d) z posady organisty z gruntami

e) z dwóch okupników czyli właścicieli większych i dwóch małych z gruntami

f) z posady młynarskiej z wiatrakiem, do który podobnież niektóre grunta należą,

g) z dziewięciu chałupników właścicieli bez posiadłości gruntowej

h) z jedenastu gospodarstw rolnych włościańskich

i) z gruntów skotarskich 

Rzeczona wieś Dłużyna należy do głównych Dóbr Machcina. Położona jest w obwodzie regencyjnym poznańskim, powiecie kościańskim i znajduje się obecnie w posiadaniu Fryderyka Wilchelma Kretschera Naddzierżawcy.

 [...]

Właściciele gruntów ad e) i f) rzeczonych posiadają też grunta na mocy dawniejszych przywilejów i wylegitymowali się do posasyji w następujący sposób:

1) Bartłomiej JEDRZYCHOWSKI przywilejem z dnia 26 lipca 1789 roku na jego imię brzmiącym

2) Szymon RYGULSKI karczmarz, przywilejem z dnia 31 października 1792 i kontraktem  z dnia 11 kwietnia 1820

3) Ignacy MICHALSKI zapisem z dnia 5 czerwca 1826. Kontrakt pomiędzy nim a poprzednikiem jego Benedyktem Dudziakiem zawarty, dostawi tenże przy sądowym podpisaniu niniejszego resesu.

Ten fragment recesu dla wsi Dłużyna wymienia Bartłomieja Jędrzychowskiego i zalicza go do najbogatszych chłopów we wsi (jeden z dwóch okupników a więc chłopów pańszczyźnianych, których stać było na "wykupienie" się od pańszczyzny). Poza tym reces zawiera bardzo ważną informację a mianowicie, że Bartłomiej Jędrzychowski już 34 lata wcześniej w dniu 26 lipca 1789 roku otrzymał tzw. przywilej na mocy którego nadano mu jakieś grunta, lub mógł swobodnie gospodarzyć na gruntach (łąkach, polach, pastwiskach) należących do ówczesnych właścicieli Dłużyny.  

 

Fragment przywileju z 1789 r na mocy którego Bartłomiej Jędrzychowski otrzymał od dziedzica Kazimierza hr. Sułkowskiego, właściciela Machcina i Dłużyny prawo do uprawy łąk i pastwisk. Żródło: Archiwum Państwowe w Lesznie.

We wsi mieszkało 9 rodzin chałupniczych czyli dość ubogich, które nie posiadały ziemi (może jedynie kawałek ogródka przy chałupie). Rodziny te utrzymywały się z pracy najemczej u bogatych włościan lub we dworze. Reces wsi Dłużyna wspomina o nich w jednym akapicie: 

"...Chałupnikom służy tylko własność do budynków mieszkalnych, które sobie sami wybudowali, bynajmniej zaś do placów.."

Jedenaście gospodarstw rolnych włościańskich, które podlegały uwłaszczeniu reprezentowali następujący chłopi: Mikołaj Kurp, Wawrzyn Frankowiak, Józef Bata, Dominik Waś, Stanisław Knop alias Stępka, Stanisław Wilczek, Filip Grochowy, Franciszek Szymyśl, Kacper Kurp alias Kokornak, Franciszek Rybak alias Bonawentura, Błażej Rybak alias Sterna. 

"...wynagrodzenie za należące sobie od regulujących się gospodarzy powinności, obrało i uzyskało dominium w czynszu..."

"...wymienieni powyżej jedenastu gospodarze odstępuje się dominio pod dowolne rozporządzenie na wieczne czasy  wszystkie grunta, które dotychczas na polach Dłużyny posiadali..." [...] tudzież należące do gospodarstw budynki mieszkalne i gospodarcze oraz siewy, które obecnie każdy posiada, grunta zaś te, które każdemu przy podziale i separacyi przypadły - na zupełną , czystą i nie do cofnięcia własność, wolną od wszelkich służebności w ten sposób, iż każdy z nich gospodarstwem swoim w obrębie ustaw powszechnych pomiędzy żyjącymi lub na przypadek śmierci rozporządzać jest mocon..."

Bardzo ciekawy jest paragraf 3 recesu.  Wymienia się w nim wszystkich uwłaszczonych chłopów wraz z podaniem dokładnej powierzchni gruntów, która została im przepisana na własność.

paragraf 5

Właścicielom okupnym nadane zostało w nagrodę za dawniejszą ich posiadłość i za wspólne pastwisko na wolny od służebności użytej, jako to:

Bartłomiejowi Jędrzychowskiemu

podwórza i place budynkowe,

1 morgę, 149 prętów ogrodu,

94 morgi, 143 pręty roli,

42 morgi, 53 pręty łąki,

44 morgi, 112 prętów pastwiska,

146 prętów nieużytków,

RAZEM 184 morgi i 135 prętów kwadratowych miary pruskiej

Przyjmując ostrożnie, że posługiwano się tzw morgą pruską małą to 1 morga według tej miary wynosiła ok 0,25 ha

184 morgi pomnożyć przez 0,25 wynosi ok. 46 współczesnych ha (łącznie z pastwiskami, łąkami i nieużytkami)

Drugi z dłużyńskich okupników zamożny karczmarz Szymon Rygulski, otrzymał w sumie 94 morgi i 96 prętów powierzchni gospodarstwa według miary pruskiej.

 paragraf 11

"...plebanowi w Dłużynie oddawać mają gospodarze w przyszłości tak jak dawniej corocznie 18 garncy żyta i 18 garncy owsa a organiście po jednej radlonce żyta ido sprzątnienia..." (radlonka to pas ziemi po przeoraniu)

"...grunta na uposażenie szkoły udzieli samo dominium (właściciele wsi)...gospodarze zaś obowiązali się każdy po 5 srebrnych groszy rocznie jako danina nauczycielowi opłacać..." 

        paragraf 12

"...Co do prawa rybołostwa i polowania, nie zachodzi przed regulacyją niniejszą żadna odmiana, takowe pozostają  na przyszłość równie jak dotąd przy dziedzicu..."

paragraf 13

"...Obowiązek gospodarczy co do ponoszenia ciężarów komunalnych pozostaje się bez zmiany tak długo , dopóki innych postanowień w tym względzie nie będzie. Gospodarze obowiązani więc będą:

a) do napraw i utrzymania dróg traktowych roboty pociągowe pospołu z dwoma większymi okupnikami Bartłomiejem Jędrzychowskim i Szymonem Rygulskim, a roboty ręczne w pospołu z temi, jako też z dwoma mniejszymi okupnikami Ignacym Michalskim i Mikołajem Kurpia, niemniej z posiedzicielami posady młynarskiej z dziewięciu chałupnikami panskiemi w Dłużynie osiadtemi podłóg zwyczajnego dotąd stosunku odbywać.

b)do mostów na tychże traktach wydarzających się roboty pociągowe i ręczne podłóg tegoż samego stosunku odbywać. Dziedzic zaś będzie na drogi traktowe potrzebny piasek i potrzebny chrust i drzewo dawać. 

c)drogi wśród pól dłużyńskich na samą komunikacyją przeznaczone winien będzie każdy posiedziciel jak daleko grunta jego zachodzą sam naprawiać i wraz z mostami, któreby się na nich znajdować miały utrzymywać.

d) utrzymanie rowów w polu należy do każdego posiedziciela w zakresie jego gruntów.

Stanowi się jeszcze iż ogród , który dotąd na służbę pastucha świń i na służbę stróża nocnego był używany, tak jak dotychczas dziedzicowi się pozostawia i że mieszkanie dla pastucha świń przy domostwie Augustyna Mierzyńskiego gospodarza zbudowane na własność tegoż gospodarza przechodzi i na Św. Wojciecha 1835 pod dowolny zarząd oddane mu będzie. Także obowiązani będą tak dziedzic jako też gmina osobnego stróża wiejskiego utrzymywać.

Okładka księgi stanowiącej reces dla wsi Dłużyna 1825 r. Źródło: Archiwum Państwowe w Lesznie.

 

 

Skorupińscy z Radomicka

Skorupińscy to kolejny ród spokrewniony z Bednarczykami. Jak dotąd nie zajmowałem się historią tej rodziny. Czas naprawić ten błąd. Oczywiście dzisiaj jestem w stanie przytoczyć niewiele faktów z genealogii Skorupińskich. Najważniejszy z nich dotyczy małżeństwa Szczepana Bednarczyka (1857-1935) z Radomicka z Anastazją Skorupińską (1867-1958). To moi prapradziadkowie. Anastazja Bednarczyk to postać tajemnicza i zagadkowa. Nie zachowało się zbyt wiele informacji na jej temat. To trochę dziwi, ponieważ obecnie żyją jeszcze osoby, które mogły ją pamiętać. Moja praprababcia żyła w cieniu swojego męża. Szczepan Bednarczyk, jak już wiemy był osobą energiczną, aktywnie zaangażowaną w życie wsi Radomicko. Tu przed wojną pełnił wiele funkcji, z których najważniejsze to wieloletnie sołtysowanie i przewodniczenie Radzie Gminnej.  Poza tym był pracownikiem urzędu stanu cywilnego, współzałożycielem ochotniczej straży pożarnej w Radomicku i jej honorowym prezesem.  Pełnił funkcję przewodniczącego rady szkolnej a w 1922 roku podczas wyborów do Sejmu i Senatu I kadencji II RP zasiadał w komisji obwodowej nr 16 w Radomicku. (Zastępcą przewodniczącego obwodu do głosowania nr 23 w Wydorowie był wówczas jego syn Franciszek BEDNARCZYK (1890-1970). 

Anastazja w okresie największej aktywności męża zajmowała się domem. Z pewnością nie było jej łatwo. Pierwsze dziecko - Walentego, urodziła w wieku 21 lat. Ostatniego syna Adama Alfonsa w wieku 45 lat. To niby nic szczególnego jak na dzisiejsze czasy. Trzeba jednak pamiętać, że w przeciągu 24 lat była aż 15 razy w ciąży. Nosiła w sobie dwukrotnie ciąże bliźniacze. W 1901 roku urodzili się dwaj chłopcy, niestety martwi. Kolejna ciąża bliźniacza pojawiła się w 1909 roku, kiedy jej efektem były córki bliźniaczki Joanna i Agnieszka. Ta druga zmarła przeżywszy niespełna 12 miesięcy. Niewiele więcej (1 rok) od urodzenia przeżył syn Jan, który zmarł w 1898 roku. Dorosłości doczekało 11 dzieci Bednarczyków. W tych trudnych okolicznościach  Anastazja Bednarczyk znajdowała jeszcze w sobie siłę aby działać na rzecz społeczności wiejskiej Radomicka. Szczególnie zasłużyła się na polu dbania o stan sanitarno-porządkowy wsi. Za swoją działalność w 1938 roku  premier Sławoj Składkowski przyznał jej brązowy krzyż zasługi! Anastazja Bednarczyk zmarła 7 grudnia 1957 roku i została pochowana w Radomicku  z pewnością obok swojego męża Szczepana. Do dzisiaj nie zachował się grób moich Prapradziadków.

Rodowód Bednarczyków jest dość jasny. Upraszczając sprawę należy przyznać, że od zawsze mieszkali w okolicach Radomicka. Najwcześniej zapewne w Błotkowie i Smolnie, małych osadach położonych w okolicznych lasach. Tu prawdopodobnie zajmowali się produkcją beczek. Najstarszy znany mi przodek Bednarczyków nosił imię Marczyn (Marcin) i żył w latach 1733-1808. Przedstawiał się jako Bednarz . Dopiero jego syn Antoni (1780-1839?) nosił jako pierwszy z rodu nazwisko Bednarczyk (czyli syn Bednarza)

Skorupińscy pojawili się w Radomicku stosunkowo niedawno. Przypuszczam, że osiedlił się tutaj jako pierwszy  Piotr Skorupiński, urodzony w Siekowie w 1837 roku z Ojca Wojciecha i matki Katarzyny Sobieralskiej. Piotr Skorupiński poślubił w 1861 pochodzącą z Przemętu Cecylię z d. Gryca (Grycz). Małżeństwo przez pewien okres swojego życia mieszkało w Zaborowie koło Przemętu, gdzie Piotr Skorupiński był sołtysem (na pewno w 1875 r) Tutaj w Zaborowie 20 stycznia 1867 roku przyszła na świat moja praprababka Anastazja. Skorupińscy z nieznanego mi powodu przenieśli się do Radomicka najpóźniej w 1877 roku, kiedy to naukę w tutejszej szkole rozpoczęła 10 letnia wówczas Anastazja. Tu w Radomicku Anastazja poznała swojego przyszłego męża Szczepana Bednarczyka. Był od niej o 10 lat starszy. 

Świadectwo szkolne Anastazji Bednarczyk z d. Skorupińska. Radomicko 1881 r.

Młodszym bratem Anastazji był Jan Skorupiński. Urodził się w Zaborowie 8 lipca 1871 roku. Do szkoły uczęszczał w Radomicku od 1878 r do 1885 roku. Jednak jego pierwsza żona Anna Wańska nie pochodziła stąd. Urodziła się w Osiecznej w 1878 roku w rodzinie Franciszka i Matyldy Lange.

Kilka faktów z życia Wańskich i Jana Skorupińskiego

17 czerwca 1880 umiera ojciec Anny Wańskiej Franciszek

14 sierpnia 1880 Matylda rodzi drugą córkę Marię (Maria rodzi się już po śmierci ojca)

6 listopada 1880 r wdowa po Franciszku Matylda wychodzi za brata zmarłego męża Jana Wańskiego.

18 grudnia 1882 roku rodzi się Marta Wańska

1 lutego 1899 r Anna Wańska wychodzi za Jana Skorupińskiego. Ślub jest w Osiecznej. Młodzi zamieszkują w Radomicku.

6 września 1901 roku rodzi się pierwsze dziecko Jana. Ojciec nadaje córce imię Marianna. Przy porodzie dochodzi do tragedii bo umiera Anna Skorupińska.

11 czerwca 1902 roku Jan Skorupiński kończy żałobę i żeni się z ....siostrą zmarłej żony - Martą Wańską. 

W następnych latach przychodzą w Radomicku na świat kolejne dzieci Jana i Marty Skorupińskich: Cecylia (1903), Helena (1906), Walenty (1908 i umiera w tym samym roku), Franciszek (1922).

Teraz muszę się odnieść do zdjęcia, które znalazłem w książce księży Konrada Kaczmarka i Henryka Grześkowiaka pt: "Jubileusz parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Radomicku 1403-2003". Na stronie 32 znajduje się grupowe zdjęcie rzekomo z 50 rocznicy ślubu Jana i Marty Skorupińskich. W podpisie zdjęcia wskazano rok 1967. Jeśli faktycznie zdjęcie wykonano w 1967 roku to z pewnością przedstawia gości świętujących 65 rocznicę zawarcia związku małżeńskiego przez Jana i Martę a nie 50 rocznicę. Do zawarcia związku małżeńskiego doszło przecież 11 czerwca 1902 roku. 

65 rocznica zawarcia związku małżeńskiego przez Jana i Martę Skorupińskich Radomicko 1967 r. Źródło: ks. Konrad Kaczmarek, ks. Henryk Grześkowiak "Jubileusz Parafii pw. Św Jana Chrzciciela w Radomicku 1403-2003 wyd. 1 str 32. 

W Radomicku w 1879 roku urodziła się córka Piotra Skorupińskiego Balbina. W 1898 roku poślubiła Tomasz Praissa. 

Skorupińscy byli długowieczni. Jan Skorupiński dożył 101 lat a jego siostra Anastazja Bednarczyk - 91 lat.

Monitor Polski z 31 sierpnia 1938 roku informował o przyznaniu Anastazji Bednarczyk brązowego krzyża zasługi za zasługi na polu podniesienia stanu sanitarno-porządkowego.

Jest jeszcze jedno zdjęcie godne uwagi, to poniżej:

Zdjęcie wykonano ok 1911 r. w Radomicku na posesji Bednarczyków lub Piotra Skorupińskiego. W tle widoczna wieża kościoła pw. św. Jana Chrzciciela. Dzisiaj już nikt nie wiec kogo dokładnie przedstawia i w jakich okolicznościach je zrobiono. Ja jednak zaczynam skłaniać się do tego, że są to Złote Gody Piotra I Cecylii Skorupińskich. 1-Cecylia Skorupińska, 2-Piotr Skorupiński, 3-Czesław Bednarczyk, 4-Maria Bednarczyk z d. Kędziora, 5-Walenty Bednarczyk, 6-Anna Bednarczyk z d. Szudra, 7-Szczepan Bednarczyk, 8-Anastazja Bednarczyk z d. Skorupińska, 9-Franciszek Bednarczyk. 

Powtórka z historii teatru amatorskiego z Dłużyny

Znany leszczyński regionalista, miłośnik lokalnej kultury i historyk Zdzisław Smoluchowski w numerze 17 Panoramy Leszczyńskiej z 2017 roku pisał między innymi:

"...Działalność teatralna w tej wiosce (Dłużynie)  sięga roku 1908, kiedy to założone przez tzw. „Westfaloków" Towarzystwo Robotników Polskich ubiegało się o zezwolenie na odegranie przedstawienia. Władze pruskie odmówiły zgody i wówczas Towarzystwo zorganizowało występ w domu prywatnym, dla zamkniętego grona widzów. Kiedy jednak aktorzy wyszli w kostiumach na ulicę, zostali spisani przez niemieckiego żandarma i Towarzystwo musiało zapłacić 5 marek kary porządkowej..."

O tych wydarzeniach pisał Czesław Bednarczyk w swoim życiorysie wskazując na siebie jako głównego organizatora spektaklów. Możliwe więc, że aktorzy zapłacili karę 5 marek po tym, jak wyszli z domu Bednarczyków. ]

"...Pierwszym przedstawieniem był obrazek ludowy w 5 aktach J. Chociszewskiego pt. „Koszyk kwiatów". Ponieważ do 1920 r. w Dłużynie nie było sali, Towarzystwo wyjeżdżało ze swymi przedstawieniami do Bukówca Górnego. Głównym organizatorem przedstawień był Czesław Bednarczyk. Wśród tytułów jakie grupa ta zrealizowała znajdują się m.in. sztuka Rydza w 5 aktach „Madej", Kołodzieja „Sąsiedzi" z muzyką A. Wrońskiego, J. Słowac kiego „Mazepa", popularna sztuka Galasiewicza i Mellerowej „Chata za wsią" i G. Zapolskiej „Pan Dulski". Towarzystwo organizowało przedstawienia do roku 1930 przeciętnie dwa razy w roku. Później już tylko sporadycznie. Ogółem wystawiono ok. 30 sztuk.

 Od 1919 r. w ruch amatorski włączyły się członkinie Kół ka Włościanek. Z inicjatywy przewodniczącej Bierkowskiej właścicielki z Machcina, Anny Bednarczyk, Marianny Bednarczyk oraz ks. dziekana Dembińskiego powołano do życia żywotne Kółko zajmujące się również działalnością teatralną. W chwili założenia liczyło ono 45 członkiń w latach największego rozwoju (1923-26) liczba ta zwiększyła się do 87
osób. Każdego roku w okresie zimy włościanki wystawiały sztuki teatralne lub wieczornice. Latem organizowały dożynki i zabawy ludowe. Z powodu braku kompletnych zapisów w kronice, pierwsze przedstawienie udało się ustalić dopiero w 1924 r. kiedy to wystawiono montaż ku czci Powstania Listopadowego. Z zachowanych rozliczeń wynika, że dochód z imprez przeznaczono na potrzeby oświatowe i zakup książek do własnej biblioteki. Po wyzwoleniu Kółko Włościanek zostało reaktywowane przez aktywistki: Annę Bednarczyk, Annę Szymkowiak, Mariannę Bednarczyk i Weronikę Stachowiak. Przedstawień teatralnych jednak już nie wznowiono. W 1949 r. Kolo zostało rozwiązane. Od 1927 r. sztuki teatralne wystawia w Dłużynie sile także Ochotnicza Straż Pożarna. Do zwyczajowych imprez organizowanych przez strażaków należały wieczorki taneczne i zabawy poprzedzane występem. Zimą odgrywano przedstawienia dłuższe. Reżyserem tej grupy amatorów był Edward Furmańczyk i Leon Rzyski..."

 

Aktorki teatru amatorskiego z Dłużyny po przedstawieniu pt. "Poncja córka Piłata" Wielkanoc 1935 r

 

 

 

Źródło:  Tekst pochodzi z Panoramy Leszczyńskiej nr 17 z dnia 27 kwietnia 1986 roku. 

 

Apolonia Kędziora spłaca siostry.

Poprzednim razem pisałem, że w lutym 1889 roku moja praprababka Apolonia Kędziora wraz z mężem Jakubem przejęli część majątku Jana Stachowskiego tj. przede wszystkim stary dom rodzinny, wcześniej należący do Stanisława Jędrzychowskiego a jeszcze wcześniej do jego ojca Bartłomieja. Wraz z domem Apolonia przejęła kilka hektarów ziemi. Drugi dom, a w zasadzie jednoizbowy domek wraz z przylegającą do niego stodołą i małym sadem, otrzymała w spadku od ojca siostra Apolonii Franciszka z mężem Janem Szudrą.

Apolonia Kędziora i jej mąż Jakub musieli spłacić rodzeństwo Apolonii po osiągnięciu przez nie pełnoletności. Po 1500 marek mieli otrzymać Franciszek, Rozalia, Gertruda i Wiktoria. 

W 1897 roku siostra Apolonii - Wiktoria osiągnęła pełnoletność. Jednak małżeństwo Kędziorów nie miał dość pieniędzy na spłatę Wiktorii. Dlatego zdecydowali się na sprzedaż około 4 h ziemi. Należało tylko znaleźć kupca. Został nim mieszkaniec Dłużyny chałupnik Andrzej Knop. W dniu 16 września tego roku w kancelarii notarialnej Jerzego Krochmanna  w Śmiglu zawarto stosowną umowę kupna-sprzedaży dwóch działek rolnych oznaczonych numerami katastralnymi 416/169 i 417/170 o powierzchni łącznej 4 hektarów. Cenę jaką musiał zapłacić moim prapradziadkom Andrzej Knop określono na 3960 marek. Upraszczając, w akcie notarialnym zapisano, że za wszystkie należności jakie przypadały Wiktorii po osiągnięciu przez nią pełnoletności zapłaci jej Andrzej Knop. Przypomnę, ze oprócz 1500 marek Wiktorii należało się: 90 marek lub komplet pościeli, 90 marek lub jedna krowa, 90 marek na wyprawienie wesela i dodatkowo 150 marek. Resztę jaka została z 3960 marek tj 2040 marek sprzedający zobowiązali się zapłacić do końca 1897 roku

Mapka działek 416 i 417 które w 1897 roku nabył Andrzek Knop od Jakuba i Apolonii Kędziorów o pow 4,20 ha. Działka oznaczona jako 417 to prawdopodobnie rów melioracyjny. Działki graniczyły z polem Mrozkowiaka. Na mapce widnieje jeszcze nazwisko Stanisława Jędrzychowskiego, jednego z poprzednich właścicieli.  Źródło: Archiwum Państwowe w Lesznie.

  A co ze spłatą pozostałych sióstr Apolonii?

Rozalia, 3 lata młodsza siostra Apolonii,  w 1897 roku  była już mężatką. Wyszła za Jakuba Szymańskiego. Z dokumentów notarialnych dowiadujemy się, że zobowiązania jakie miała wobec niej Apolonia  (identyczne jak dla Wiktorii) zostały spłacone przez starszą siostrę co do grosza. 

Podobnie rzecz się miała z Gertrudą, która po tym jak wyszła za Franciszka Krawczyka i zamieszkała w Popowie, została w całości spłacona przez Apolonię. 

Pieczęć kancelarii notarialnej Krochmanna

  

Okoliczności przejęcia domu w Dłużynie przez Apolonię Kędziorę z domu Stachowska

Mój prapraprapradziadek (4x pra ;) Stanisław Jędrzychowski (1796-1894) w dniu 15 listopada 1829 r poślubił w Dłużynie urodzoną ok 1806 roku Jadwigę z domu Zglinieczonka (dzisiaj pewnie nazywałaby się Zgliniecka). Owocem tego małżeństwa była córka Anna urodzona dopiero w 1841 roku. Jędrzychowscy mieszkali w domu z numerem 24 b, który Stanisław odziedziczył po ojcu Bartłomieju Jędrzychowskim w styczniu 1838 r. Małżeństwo Stanisława skończyło się po nagłej śmierci  Jadwigi około 1858 roku. 62 letni wówczas Stanisław Jędrzychowski ożenił się ponownie w 1859 roku z Antoniną z domu Dolata. Nie udało mi się ustalić czy z tego związku były dzieci. Przyjmuję wobec tego, że jedynym dzieckiem w życiu Stanisława była Anna, ta z pierwszego małżeństwa. 

Dużo się działo w tym czasie w domu Jędrzychowskich:

- 1838 umiera Bartłomiej Jędrzychowski - ojciec Stanisława

- około 1857 umiera żona Stanisława Jadwiga

- 1858 córka Stanisława - Anna wychodzi za mąż za Jana Stachowskiego

- 1859 Stanisław żeni się z Antoniną z Dolatów

Anna poślubiła Jana Stachowskiego w wieku 18 lat. Z tego związku było 7 dzieci: Franciszka (1860-1907), Jakub (1862-?), Franciszek (1864-?), moja praprababka Apolonia  (1868-1940), Rozalia (1871-?), Gertruda (1875-?), Wiktoria (1879-?)

W 1881 roku Stanisław Jędrzychowski wraz z żoną Antoniną przekazują dom rodzinny w Dłużynie wraz z całym majątkiem córce Annie i Janowi Stachowskim. Pisałem o tym w tym miejscu ale dzisiaj rozwijam ten temat.  W 1884 roku na rodzinę Stachowskich jak grom z nieba spada nagła śmierć Anny. Umiera 13 lipca w wieku zaledwie 43 lat, zostawiając po sobie zrozpaczonego męża Jana i czwórkę ich nieletnich dzieci Apolonię która ma 16 lat, Rozalię, która ma 13 lat, Gertrudę, która ma 9 lat i Wiktorię, która ma 5 lat. Status pozostałej trójki dorosłych dzieci Jana przedstawiał się następująco: Franciszka od roku była żoną Jana Szudry, natomiast Franciszek i Jakub byli jeszcze kawalerami. 

Mijały kolejne, z pewnością niełatwe dla Jana Stachowskiego lata, spędzone na samodzielnym prowadzeniu gospodarstwa i wychowywaniu dzieci. Doprawdy nie wiem jak wiązał koniec z końcem.  W 1889 roku Jan Stachowski kończył 56 lat. Był niewiele starszy ode mnie :). Jego dzieci dorastały i to całkiem nawet, bowiem w 1887 roku jego syn Jakub  poślubił Juliannę z domu Józefowska z Wijewa a w 1888 roku syn Franciszek poślubił Annę z domu Dudzik. Moja praprababka Apolonia w styczniu 1889 roku wyszła za Jakuba Kędziorę (1860-1932) syna gospodarza z Machcina -Tomasza Kędziorki (1819-1885). 

Jan Stachowski wiedział, że musi coś postanowić względem majątku, który kiedyś należał do jego zmarłej w 1884 roku żony Anny. Jego rodzina zaczęła się powiększać o dzieci następnego pokolenia Stachowskich. Miejsca w małym domu nie przybywało. Trzeba pamiętać, że mieszkał tam jeszcze będący w podeszłym wieku teść Jana Stachowskiego Stanisław Jędrzychowski. 11 listopada 1889 roku w domu Jana w Dłużynie przyszła na świat moja prababcia Marianna Kędziora (1889- 1964) 

W dniu 18 lutego 1889 roku do kancelarii notarialnej Rycharda Scheibela w Śmiglu przybyli: Jan Stachowski, jego córka Franciszka z mężem Janem Szudra, Jakub Stachowski i Apolonia Kędziora z mężem Jakubem. Rodzeństwo: Franciszka Szudra, Apolonia Kędziora i Jakub Stachowski zgodnie oświadczyli, że prawowitymi właścicielami wszystkich ruchomości i nieruchomości znajdujących się w Dłużynie a oznaczonych numerem 24 "b" są ich rodzice Jan i Anna Stachowscy. Podczas spotkania jego uczestnicy zgodzili się co do tego, że Anna Stachowska przed śmiercią, która nastąpiła w 1884 roku, nie zostawiła po sobie testamentu. Anna żyła z mężem Janem we wspólności majątkowej, a jedynymi spadkobiercami przypadającej jej części majątku są jej dzieci: Franciszka, Jakub, Franciszek, Apolonia, Rozalia, Gertruda i Wiktoria. 

Majątek (przede wszystkim dom) zgodnie został przepisany mojej praprababce Apolonii Kędziora (od niespełna miesiąca była mężatką), jednak z pewnymi wyłączeniami. Przepisaniu na Apolonię nie podlegały:

• wybudowany w 1884 roku  mały dom, składający się jedynie z jednej izby wraz z wybudowaną obok nową stodołą*. Ten dom otrzymała Franciszka Szudra.
  
• sad o powierzchni około 300 metrów kwadratowych, przylegający do tego nowego domu. Od południa sad ten graniczył z sadem gospodarza Bernarda Marcinka, od wschodu z prowadzącą przez wieś drogą a od zachodu z sadem należącym do chałupnika Michała Stępczaka. Sad otrzymałą Franciszka Szudra.
  
• 1 morga łąki, na południu granicząca z kanałem melioracyjnym zwanym "obrzańskim" a na wschód granicząca z łąką gospodarza Jana Mrozkowiaka. Łąkę otrzymała Franciszka Szudra.
  
•  kawał ziemi uprawnej o powierzchni około trzech ćwierci morgi. Ziemia otrzymała Franciszka Szudra.
  
•  Wszystkie części majątku oszacowano na 5500 marek, które miały być spłacone poszczególnym spadkobiercom przez Apolonię Kędziorę w wysokości: 700 marek miał otrzymać brat Apolonii Jakub Stachowski, z tym że pierwsze 300 marek Apolonia zobowiązana była zapłacić do 1 kwietnia 1889 r a pozostałą część do 1 października tego roku. Po 1500 marek mieli otrzymać Franciszek, Rozalia, Gertruda, Wiktoria z tym, że Franciszkowi Apolonia zobowiązana była zapłacić w okresie następnych 4 lat, natomiast nieletniemu rodzeństwu po osiągnięciu przez nich pełnoletności. RAZEM 5500 marek

Apolonia Kędziora miała jeszcze dodatkowe zobowiązania wobec swoich trzech małoletnich sióstr. Wymagano od niej w akcie notarialnym aby po dojściu sióstr do pełnoletności lub wcześniejszym wyjściu za mąż, lub też zaprowadzeniu własnego gospodarstwa dała im po pościeli o wartości 90 marek, po jednej krowie o wartości 90 marek. Miała również wyprawić każdej z sióstr wesele o wartości 90 marek. Sądzę, że siostry Apolonii były pod jej stałą opieką. Wychowywała je tak jak swoje własne dzieci, które wkrótce zaczęły przychodzić na świat. 

 

Dalsza przyszłość Jana Stachowskiego również została dokładnie opisana w akcie notarialnym.  Apolonia zobowiązana została do tego aby ojcu swemu zapewnić własny kąt. Jan miał prawo zamieszkać w izbie po lewej stronie od wejścia do domu. Mógł swobodnie poruszać się po obejściu, sadzie i w polu. Miał prawo do przyodziewku i prania. Mógł bez skrępowania korzystać z furmanki aby udać się do kościoła lub lekarza. Młode małżeństwo Kędziorów musiało zapewnić Janowi Stachowskiemu:  sześć szefli żyta, dwa szefle jęczmienia, jeden szefel grochu polnego, pół szefla prosa, pół szefla śliwek i gruszek (1 szefel = 0,5 ara powierzchni), cztery metry kw. drzewa sosnowego, 4 tony torfu z dowozem, "kieszonkowe" w wysokości 40 marek /kwartał i dwie koszule na kwartał. 

 

Raz w tygodniu Jan Stachowski winien otrzymać: półtora funta świeżego masła, 3 kawałki sera, pół funta okrasy (za wyjątkiem wielkiego postu)

Każdego dnia Jan Stachowski miał otrzymywać: litr słodkiego mleka. Ponadto miał mieć zapewniony pogrzeb o wartości co najmniej 60 marek. 

 

W akcie notarialnym mój praprapradziadek Jan Stachowski zastrzegł sobie prawo do swobodnego gospodarowania w przekazanym Apolonii gospodarstwie do dnia 1 kwietnia 1893 roku.

 

 

 

Pierwsza strona aktu notarialnego dot. przejęcia gospodarstwa przez Apolonię Kędziora i Franciszkę Szudra 1889 r. Źródło: Archiwum Państwowe w Lesznie

 

W opisanym akcie notarialnym jest mowa o tzw "małym domu" nowowybudowanym tj ok 1884 roku. Dom ten był jednoizbowy z przylegającą do niego stodołą i sadem. Ostatecznie został przekazany córce Jana Stachowskiego Franciszce Szudra.  Szukam wszelkich informacji na temat tego budynku: czy jeszcze istnieje, gdzie dokładnie stał lub nadal stoi. Będę wdzięczy za wszelkie informacje.